5. Zeggingskracht onderscheiden

verteltechniek - zingen - voordracht © Walter Roozendaal - www.muzemuzette.com - klik hier voor meer informatie

Voor mijn lessen aan zangers op het Conservatorium van Amsterdam ontwikkelde ik het volgende schema. Waarbij duidelijk zal zijn dat ik zingen en vertellen als heel overeenkomende uitingsvormen beschouw. Bij zingen heb je de dwingende vorm van de muziek, maar in principe gaat het over dezelfde acteerprocessen. Ook met mijn studenten daar ging ik uit van de drie Zetten: Zeggen, Zien en Zijn.
Om de aandachtspunten concreet toetsbaar te maken (want toetsen doe je op een kunstvakopleiding) gebruik ik hieronder vaak het woord zichtbaar. Dat wat zichtbaar is, is voor de innerlijk meelevende toeschouwer ook direct voelbaar. Want uiteindelijk gaat het daar natuurlijk om: je publiek onmiddellijk openen voor, en meenemen in meeleven met wat jij emotioneel presenteert.
Ik citeer uit mijn lesplan voor presentatievaardigheden en voordracht voor zangers:

Aandachtspunten

Het vertolken van gevoelens laat zich niet gemakkelijk vangen in meetbare criteria. Het is onderdeel van een traditie van “mondelinge overlevering”, gebaseerd op het delen en overdragen van ervaringen. Wel zijn er aanwijsbare aandachtspunten/indicatoren (zoals “Zeggen, Zien en Zijn”), die ik verder uitgebreid beschrijf in het “Handboek Podiumpresentatie”:

 

niet goed

goed

De beleving is niet waarneembaar, of volgt pas ná het geven van tekst/zang

De beleving wordt op een zichtbare impuls opgeroepen vóór het geven van tekst/zang, daarmee is de beleving de ‘oorzaak’ voor de tekst/zang

Fysieke betrokkenheid als gevolg van de beleving is niet zichtbaar

De beleving wordt zichtbaar in een totale lichamelijke betrokkenheid

Focus ligt alleen zang-technisch en/of op het uitspreken van de tekst, niet op de inhoud/betekenis van zang en tekst

Openheid voor de inhoud/betekenis van zang en tekst is zichtbaar in ademhaling, blik, totale lichamelijke betrokkenheid, (ver)houding t.o.v. de ruimtelijk geprojecteerde verbeeldingswereld; eventueel: in mise-en-scène

Er wordt uitsluitend gewerkt vanuit een neutrale basishouding, of een basishouding t.b.v. het tonen van een basisemotie of image

Onderdelen van de inhoud (zoals beelden, processen, gebeurtenissen in de tekst en muziek) worden elk vanuit een nieuwe belevingsimpuls gedetailleerd en op een eigen wijze gestalte gegeven — eventueel op grond van een flexibel gehanteerde basishouding

Het tonen van de beleving is ongecontroleerd, toevallig en niet herhaalbaar

Met ruimte voor de spontaniteit van het moment resp. spontane interpretatie, is het oproepen van de beleving bewust en herhaalbaar

Basishouding is vertellen in de zin van het uitsluitend geven van muziek, tekst en informatie: een onjuiste vorm van “Zeggen”, vaak zichtbaar in bijvoorbeeld

  • loslaten aarding,
  • voorover leunen, vooruit steken hoofd,
  • kracht zetten zonder waarneembare oorzaak,
  • krampachtig vorm geven aan een niet opgeroepen expressie,
  • sturen van de expressie in een beperkte gefocuste richting,
  • in een ooghoek schuin omhoog kijken naar verder niet gedeelde innerlijke beelden

Basishouding is: oproepen van de emotioneel betekenisvolle inhoud en in openheid delen daarvan: zoveel mogelijk “Zien” en “Zijn”, op basis van bijvoorbeeld

  • aarding,
  • starten vanuit een positie achter de verticale lichaams-as,
  • fysiek en innerlijk ruim en open zijn,
  • expressie ruim/breed naar publiek uitstralen, in beginsel in een horizontaal vlak naar voren,
  • vanuit de waarneming van een in de ruimte voor en rondom de zanger verbeelde belevingswereld

Het publiek wordt niet in de presentatie opgenomen als factor om expressie mee te delen, de zanger lijkt alleen (muzikaal technisch) op zichzelf en het produceren van tekst en muziek gericht bezig te zijn

In de presentatie wordt het publiek meegenomen in het delen van de expressie, het publiek voelt zich uitgenodigd tot het innerlijk meedoen met een interessant, open en toegankelijk mens

Voor alle aandachtspunten geldt: in overeenstemming met de betekenis van muziek en tekst. Bijvoorbeeld: wanneer de inhoud aanleiding geeft tot het “sturen van de expressie in een beperkte gefocuste richting” kan dat op dat moment juist passend zijn.