5. Zeggingskracht onderscheiden
verteltechniek - zingen - voordracht © Walter Roozendaal - www.muzemuzette.com - klik hier voor meer informatie
Voor mijn lessen aan zangers op het Conservatorium van Amsterdam ontwikkelde ik het volgende schema. Waarbij duidelijk zal zijn dat ik zingen en vertellen als heel overeenkomende uitingsvormen beschouw. Bij zingen heb je de dwingende vorm van de muziek, maar in principe gaat het over dezelfde acteerprocessen. Ook met mijn studenten daar ging ik uit van de drie Zetten: Zeggen, Zien en Zijn.
Om de aandachtspunten concreet toetsbaar te maken (want toetsen doe je op een kunstvakopleiding) gebruik ik hieronder vaak het woord zichtbaar. Dat wat zichtbaar is, is voor de innerlijk meelevende toeschouwer ook direct voelbaar. Want uiteindelijk gaat het daar natuurlijk om: je publiek onmiddellijk openen voor, en meenemen in meeleven met wat jij emotioneel presenteert.
Ik citeer uit mijn lesplan voor presentatievaardigheden en voordracht voor zangers:
Aandachtspunten
Het vertolken van gevoelens laat zich niet gemakkelijk vangen in meetbare criteria. Het is onderdeel van een traditie van “mondelinge overlevering”, gebaseerd op het delen en overdragen van ervaringen. Wel zijn er aanwijsbare aandachtspunten/indicatoren (zoals “Zeggen, Zien en Zijn”), die ik verder uitgebreid beschrijf in het “Handboek Podiumpresentatie”:
niet goed |
goed |
De beleving is niet waarneembaar, of volgt pas ná het geven van tekst/zang |
De beleving wordt op een zichtbare impuls opgeroepen vóór het geven van tekst/zang, daarmee is de beleving de ‘oorzaak’ voor de tekst/zang |
Fysieke betrokkenheid als gevolg van de beleving is niet zichtbaar |
De beleving wordt zichtbaar in een totale lichamelijke betrokkenheid |
Focus ligt alleen zang-technisch en/of op het uitspreken van de tekst, niet op de inhoud/betekenis van zang en tekst |
Openheid voor de inhoud/betekenis van zang en tekst is zichtbaar in ademhaling, blik, totale lichamelijke betrokkenheid, (ver)houding t.o.v. de ruimtelijk geprojecteerde verbeeldingswereld; eventueel: in mise-en-scène |
Er wordt uitsluitend gewerkt vanuit een neutrale basishouding, of een basishouding t.b.v. het tonen van een basisemotie of image |
Onderdelen van de inhoud (zoals beelden, processen, gebeurtenissen in de tekst en muziek) worden elk vanuit een nieuwe belevingsimpuls gedetailleerd en op een eigen wijze gestalte gegeven — eventueel op grond van een flexibel gehanteerde basishouding |
Het tonen van de beleving is ongecontroleerd, toevallig en niet herhaalbaar |
Met ruimte voor de spontaniteit van het moment resp. spontane interpretatie, is het oproepen van de beleving bewust en herhaalbaar |
Basishouding is vertellen in de zin van het uitsluitend geven van muziek, tekst en informatie: een onjuiste vorm van “Zeggen”, vaak zichtbaar in bijvoorbeeld
|
Basishouding is: oproepen van de emotioneel betekenisvolle inhoud en in openheid delen daarvan: zoveel mogelijk “Zien” en “Zijn”, op basis van bijvoorbeeld
|
Het publiek wordt niet in de presentatie opgenomen als factor om expressie mee te delen, de zanger lijkt alleen (muzikaal technisch) op zichzelf en het produceren van tekst en muziek gericht bezig te zijn |
In de presentatie wordt het publiek meegenomen in het delen van de expressie, het publiek voelt zich uitgenodigd tot het innerlijk meedoen met een interessant, open en toegankelijk mens |
Voor alle aandachtspunten geldt: in overeenstemming met de betekenis van muziek en tekst. Bijvoorbeeld: wanneer de inhoud aanleiding geeft tot het “sturen van de expressie in een beperkte gefocuste richting” kan dat op dat moment juist passend zijn. |