2. De inrichting van het theater

les dramatische vorming - schimmenspel © Walter Roozendaal - www.muzemuzette.com - klik hier voor meer informatie

Over de volgende onderdelen moeten keuzes gemaakt worden:

• Verduistering.
• Lichtbron.
• Doek.
• Ruimte.

Verduistering

Hoe donkerder de ruimte, hoe sterker het effect. In een donkerdere ruimte kan de lichtbron ook minder sterk zijn.

Tip voor jonge kinderen

Maar voor jonge kinderen mag het natuurlijk niet eng worden. Een collega van mij vertelde, hoe hij met peuters er voor zorgde, dat het ook vóór het schimmendoek nog licht genoeg was. Hij maakte dan een grote kring om het doek (aan weerszijden van het doek moet dan een doorgang zijn), waarbij de kinderen beurtelings toeschouwer en schim werden terwijl ze zingend rondliepen.

Overigens is het midden in de zomer ook heel leuk om met je schim in het felle zonlicht te experi­menteren. Op een kastdeur, de vloer van het lokaal of de tegels van de speelplaats.

Lichtbron

Een kleine lichtbron geeft vaak warmer licht en een geheimzinnigere uitstraling. Een sterkere licht­bron geeft vaak een scherper effect.

Bij voldoende verduistering en een niet te grote afstand tot het doek kan een gewone bureaulamp (tot 60 of 150 watt) al voldoende zijn. Zeker als je al een poosje in het donker zit, want dan zijn je ogen beter ingesteld op het zien van de verschillen tussen (weinig) licht en donker.

Een filmzon (tot 500 of 1000 watt) is feller en scherper. Vaak geeft een filmzon ook veel spreidlicht waardoor de hele ruimte een beetje mee verlicht wordt.

Een overheadprojector werkt ook uitstekend als toneel voor een schimmenspel.

Een oude diaprojector geeft gebundeld licht, waardoor je met minder vermogen toch ook al een scherp resultaat krijgt, terwijl de rest van de ruimte donkerder blijft.

• Nadeel van een diaprojector is het geluid van de ventilator, dat het magische effect verstoort.
• Voordeel is, dat je op een doek een scherp kader kan uitlichten, als een televisiebeeld of de opening van een poppenkast. Je kan ook met gekleurde diaraampjes werken i.p.v. met wit licht. Bovendien kan je kartonnen decorvormen aan het doek vastspelden.
• Je krijgt verschillende effecten, door te werken met of zonder de lens in de projector, met of zonder diaraampje, wel of niet scherp te stellen op het doek, enz

Andere soorten lampen zijn vaak minder bruikbaar. Bijvoorbeeld: een felle halogeenlamp, zoals in de bouw gebruikt wordt, heeft vaak een vrij brede gloeilamp voor een spiegel in een rechthoekig metalen kastje. Zo'n brede gloeilamp geeft geen scherpe schaduw, omdat het licht niet voldoende uit één punt komt.

Diaraampjes

Je kan met viltstift tekenen op de witte aanloopstroken van diafilmpjes. Of werken met vloeistofdia's, of misschien zelfs een echte dia met een landschap (dat doorbreekt natuurlijk wel het magische effect een beetje!).

Gebruik geen materiaal dat gemakkelijk smelt, smeult of brandt als het lang achter elkaar aan de hitte van de diaprojector wordt blootgesteld!

Bij een zaak voor theaterlicht is  een staal te krijgen van alle kleuren van een merk filters (bijvoorbeeld van het merk LEE). Daar kan je strookjes ter grootte van een dia uit knippen.De kleurfilterszijn gemaakt voor professionele belichtingsfilters voor theaterlampen, en zijn hittebestendig genoeg voor in de projector.

Tenslotte: in de traditie werd altijd gebruik gemaakt van levend vuur: kaars, olielamp, fakkel, kampvuur. Brandgevaarlijk, maar het brengt door de beweeglijke vlam de schimmen op een speciale manier tot leven.

Doek

Een gewoon laken voldoet uitstekend als schimmenscherm.

De kunst is vooral: het zo ophangen, dat er voldoende ruimte is ten opzichte van de lichtbron en ten opzichte van het publiek.
Gewoon met knijpers aan een touwtje kan al heel goed. (Eventueel een paar haken in de muur of raamkozijnen draaien, of gebruik maken van de buizen van de centrale verwarming, enz.)
Of het laken aan een lat bevestigen, en de lat weer vastmaken op de flappen van een schoolbord (een touwtje kan hier niet, omdat het gewicht van het laken de flappen dicht trekt).

Een poppenkast is een mooi "televisieschermpje", waarvoor je ook niet een heel laken nodig hebt. Maar de ruimte voor schimmen en spelers is meestal veel te klein!
Aan de andere kant zijn aan een houten poppenkast makkelijk voorzieningen aan te brengen voor decor (met knijpers of punaises).

In De Titaan en de ijsberg (het spijt me, dit hoofdstuk is nog in ontwikkeling) staat een voorbeeld van een simpele kartonnen doos met een velletje tekenpapier als wegwerp-schimmentheater.
 

Ruimte

• Er moet voldoende speelruimte zijn voor de schimmen en voldoende bewegingsruimte voor de spelers.
• De spelers moeten zich in het donker, soms gedeeltelijk verblind, veilig kunnen bewegen en voldoende afgeschermd zijn van de lichtbron (struikelen, stoten, omvallen, kortsluiting en brand­wonden)
• De afstand tussen lichtbron en doek mag niet te groot of te klein zijn (experimenteer daar eerst eens mee).
• Er moet voldoende ruimte zijn voor het publiek om te zitten, maar ook om voldoende afstand van het doek te nemen.